Readıng Verses About Human’s Act In Theır Hıstorıcal Context

Kur’an miladi yedinci yüzyılda canlı bir dialog ortamda yirmi üç yıllık süreçte peyder pey nazîl olmuş kelamdır. Nâzil olduğu dönemde ayetlerin perde arkası bilindiğinden ilk muhataplar ayetleri anlamakta sorun yaşamamışlardır. Ancak yazılı olarak iki kapak arasında kitap (mushaf) haline getirilip nüzul döneminden uzaklaşılınca anlaşılmasında sorunlar yaşanmaya başlanmıştır. Zira ayetler genellikle kendi tarihsel bağlamlarından bağımsız lafız-beyan çerçevesinde anlaşılmaya çalışılmıştır. Yine bu zamanlarda yeni teolojik ve hukuki belirmiş beraberinde farklı eğilime sahip mezheplerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Söz konusu sorunlardan biri de insan fiilleri meselesidir. Bu mesele hakkında İslam geleneğinde yaklaşım çıkmıştır. Birinci Cebriyye’ye aittir. mezhebe göre Allah tarafından yaratılmış insanın fiillerde iradesi sorumlu-luğu söz değildir. İkinci Muʿtezile’ye yaklaşıma yaratılmamıştır. Aksine bizzat da faili oldu-ğu fiillerinden sorumlu tutulmuştur. Üçüncü ise Mâtürîdî Eşʿarîlere mezheplere yaratılmıştır. Bununla birlikte tutulması için kendisine cüz-i irade verilmiş ondan meydana gelen fillere kesb denilmiştir. çalışmada Eşʿarî âlimlerin konusunda refere ettikleri bazı dönemindeki anlam mesajının tespit edilmesi hedeflenmektedir. çerçevede öncelikle konusundaki yaklaşımlarına değinilecektir. Ardından konuda istidlalde bulundukları ne üzerinde durulacaktır.